Europees AI-offensief mag belang burgers niet uit oog verliezen

Is het een vloek of een zegen dat Elon Musk, ondanks een eerdere informele toezegging , niet aanwezig is op de AI-top in Parijs? Zeker, de komst van de meest besproken techmiljardair ter wereld had bijgedragen aan bakken extra aandacht voor de bijeenkomst. En tegelijkertijd had het hoogstwaarschijnlijk ontzettend afgeleid van waar het in de Franse hoofdstad daadwerkelijk over moet gaan: Europa’s strategische (on)afhankelijkheid van mondiale tech-giganten. Vooropgesteld: het valt te prijzen dat de Franse president Emmanuel Macron de top heeft geïnitieerd.

De ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie gaan razendsnel. ChatGPT is alomtegenwoordig, en China verraste de wereld vorige maand met een scherp concurrerende (want veel zuiniger in chipgebruik) tegenhanger DeepSeek. In de VS kondigde president Donald Trump recent een investering aan van 500 miljard dollar om AI verder te ontwikkelen.



Europa dreigt wat AI betreft hopeloos achterop te raken. Aan de vooravond van de top kondigde Macron dan ook vast aan dat de Franse regering de komende jaren 109 miljard euro zal investeren in de ontwikkeling van AI. Een coalitie van Europese techbedrijven zegde een impuls van 150 miljard toe en ook de Europese Commissie kondigde 200 miljard aan investeringen aan.

Daarmee geeft Europa deels invulling aan de noodkreet van ex-ECB-president Mario Draghi: het oude continent moet concurrerender en innovatiever worden wil het niet nog verder achterop raken in de mondiale economische wedloop. AI wordt gezien als een ‘transformatieve’ technologie. Daar niet serieus ruimte aan bieden zou ronduit onverantwoord zijn.

Het is opmerkelijk hoe snel de focus in het AI-debat is verschoven . Op de vorige AI-top, anderhalf jaar geleden op het Britse Bletchley Park, stond begrenzing van AI binnen ethische richtlijnen nog centraal. De risico’s van een ongecontroleerde groei van AI maakten strenge regels noodzakelijk, was de communis opinio daar.

Die top stond mede aan de basis van de Europese AI-Act, die juist vorige week van kracht werd. Daarvan lijkt in Parijs niet veel meer over. De focus ligt totaal op ‘investeren, investeren, investeren’, zoals Macron het zelf samenvatte.

De Amerikaanse vicepresident JD Vance, die wel aanwezig was in Parijs, juicht die houding toe . Hij riep Europa dinsdag op om „AI met optimisme en niet met schroom” te omarmen en niet in te zetten op zware technische regulering. De America First -agenda speelt een belangrijke rol in deze opstelling, maar Vance heeft een punt: juist in Europa valt wel wat te winnen met het versimpelen van de regels.

Tegelijkertijd zou het eveneens niet verstandig zijn de lessen van de eerdere AI-top én van Europa’s omgang met Big Tech overboord te zetten. Het beschermen van Europese burgers tegen al te grote datahonger van techbedrijven is daarbij essentieel geweest de afgelopen jaren. Net als het voorkomen van de facto monopolies in handen van (Amerikaanse) techbedrijven.

Dat Europese techbedrijven de speech van Vance omarmden, en pleiten voor het terugdraaien van een aantal AI-regels, baart wat dat betreft zorgen. Europa wacht de komende jaren een ingewikkelde balanceeract: ruimte bieden aan de eigen industrie om te blijven innoveren en ontwikkelen. En daarbij niet uit het oog te verliezen voor wie die technologie uiteindelijk van waarde moet zijn: de Europese burgers en bedrijven.

Dat vergt een open houding, zonder naïef te zijn over de kwalijke neveneffecten van nieuwe technologie..