‘Ik heb geen flauw idee wat ik kan verwachten’: is een reis naar de VS een risico geworden?

Tim* reist al sinds 2008 als journalist naar de VS. Maar nooit had hij zoveel twijfels als over het werkbezoek dat hij over twee weken gepland heeft. “Ik heb lang getwijfeld of ik op de uitnodiging moest ingaan”, zegt Tim, die anoniem wou getuigen om zijn kansen op een vlotte reis niet te hypothekeren.

“Maar sinds ik de reis geboekt heb, is er van alles gebeurd. Eerlijk: ik heb geen flauw idee wat ik kan verwachten.” Maandag berichtte de Financial Times dat de Europese Commissie medewerkers die naar de Verenigde Staten reizen ‘wegwerptelefoons en simpele laptops’ meegeeft.



Volgens medewerkers gelden nu dezelfde veiligheidsmaatregelen als voor reizen naar Oekraïne of China. De Commissie heeft het verhaal inmiddels ontkend, al bevestigt ze dat het haar veiligheidsmaatregelen voor de VS heeft aangescherpt. Het toont aan dat na weken van oplopende spanningen een reis naar de VS stilaan als een risico-onderneming gezien wordt.

De Amerikaanse douane heeft al jaren een stevige reputatie. Volgens de wet mogen agenten de gsm’s, camera’s, laptops of andere elektronische apparaten doorzoeken van iedereen die het land wil binnenkomen. Maar sinds Donald Trump in het Witte Huis zetelt, lijkt die controle er nog onvoorspelbaarder aan toe te gaan.

Duitsland scherpte zijn reisadvies naar de Verenigde Staten aan nadat meerdere burgers gearresteerd werden bij de grenscontroles. Een Franse onderzoeker werd dan weer toegang ontzegd omdat er een “persoonlijke opinie over het beleid van de regering-Trump” gevonden werd op zijn gsm. Ook de Belgische FOD Buitenlandse Zaken scherpte het reisadvies voor de VS aan.

De overheidsdienst wijst erop dat Belgen die naar de VS moeten bij hun reisvergunning (ESTA) of visumaanvraag hun geboortegeslacht moeten opgeven. Belgen die van geslacht veranderd zijn, mogen dus niet hun huidige geslacht opgeven. Buitenlandse Zaken raadt ook af om “politieke boodschappen op hun gsm of laptop te laten staan”.

Dat brengt ook Tim in een lastig parket. Terwijl hij zich tot nu toe steevast als toerist opgaf om zich lastige vragen bij de grenscontroles te besparen, meldt hij deze keer wel expliciet dat hij als journalist reist. “Ik wil open kaart spelen.

Maar gaan ze dan mijn artikels lezen en die interpreteren als een politieke mening? Als ik het profiel zie van wie daar onlangs gearresteerd is - dat zou evengoed over mij kunnen gaan.” De appetijt van Belgen om naar de VS te reizen is inmiddels al afgenomen. Uit cijfers van het departement voor Internationale Handel (ITA), waarover De Tijd berichtte, blijkt dat er afgelopen maand 16 procent minder Belgen naar de VS reisden dan in maart 2024.

Vooral mensen uit de lgbtq+-gemeenschap twijfelen of een reis naar de VS op dit moment de risico’s waard zijn. Bart Abeel, die vijftien jaar voorzitter was van de Antwerp Pride, deed al tientallen zakenreizen naar de VS. Maar voor een nieuwe reis naar de VS past hij voorlopig.

“Als agenten mijn naam opzoeken, zullen ze snel vinden dat ik zo lang de Pride heb geleid. En dat ik actief bezig ben met DEI (Diversity, Equity & Inclusion), het diversiteitsbeleid waar Trump een hekel aan heeft. Als ze willen, kunnen ze het mij moeilijk maken.

En daar heb ik gewoon geen zin in.” Zij die wel de plas oversteken, willen de grenscontroleurs zo weinig mogelijk munitie geven om lastige vragen te stellen. Zo geeft econoom Ive Marx (UAntwerpen), die net in New York is aangekomen, aan dat hij enigszins “aan zelfcensuur deed” voor zijn vertrek.

“Maar uiteindelijk verliep de grenscontrole hetzelfde als altijd”, zegt Marx. “Je hebt vriendelijke agenten en minder vriendelijke. Maar als je helder op de vragen antwoordt en duidelijk maakt dat je je daar niet komt moeien met de binnenlandse politiek, is er weinig aan de hand.

” Ook de FOD Buitenlandse Zaken meldt dat het voorlopig geen meldingen kreeg van Belgen die problemen hadden. Volgens reisgids Patrick Van Rosendaal, al zeventien jaar stadsgids in New York, is de ongerustheid mogelijk groter dan het werkelijke aantal problemen aan de grens. “Van de duizend Belgen die ik deze vakantie rondleid, had niemand problemen aan de grenscontrole.

Al spreek ik dan alleen voor de situatie in het overwegend Democratische New York.” Er is heel wat dat je zelf kan doen om de kans op een urenlange ondervraging of gedwongen terugkeer te verkleinen. Je ESTA-aanvraag ruim op voorhand doen en zorgvuldig invullen is al een goed begin.

Liegen over de reden van je bezoek is doorgaans geen slimme zet, je verhaal duidelijk staven met je hotelboeking of het adres van je vrienden des te meer. Ben je bezorgd dat de politie je telefoon doorzoekt? Een oude gsm meenemen is dan een optie, net als je werkapps, sociale media of fotocollectie verwijderen van je huidige telefoon. “Het zijn zaken die ik ook allemaal overweeg”, zegt Tim.

“En tegelijk vraag ik me dan af of ik zo niet de indruk geef dat ik iets te verbergen heb, terwijl dat niet zo is.” Hij tobt nog steeds over hoe hij het moet aanpakken. Maar dat hij reist, staat vast.

“Ik hou van de VS, maar de situatie wordt met de dag erger. Misschien is het wel de laatste keer dat ik kan gaan?”.