2 weeks Ago
Jarenlang was de diepe basstem van Sergej Oedaltsov een vertrouwd geluid bij zo ongeveer alle grotere en kleinere straatprotesten in Moskou. Talloze malen werd hij, na weer een vlammende speech, in de boeien geslagen en afgevoerd – om zo gauw hij weer op vrije voeten was, onvermoeibaar zijn strijd voort te zetten. Inmiddels zit Oedaltsov meer dan een jaar in voorarrest, ’s nachts in zijn cel geplaagd door bedwantsen, zoals hij zelf zegt.
Sinds maandag staat de linkse activist in een militaire rechtbank in Moskou terecht voor ‘rechtvaardiging van terrorisme’ – dit op basis van enkele uitspraken op sociale media. Oedaltsov (48) is en was altijd een dwarse en controversiële figuur binnen de Russische oppositie. Hij is een uitgesproken tegenstander van de machthebbers in het Kremlin en vindt de gedachte om president Vladimir Poetin de hand te schudden onverdraaglijk.
Maar zijn denkbeelden staan haaks op die van de meeste andere Poetin-critici. Zo betreurt Oedaltsov de teloorgang van de Sovjet-Unie en steunt hij de Russische annexatie van de Krim (in 2014) – volgens Oedaltsov ‘de wil van het volk’. Ook steunt hij de vorming van pro-Rusissche volksrepublieken in Oost-Oekraïne en de Russische inval in Oekraïne in 2022.
Tevens is Oedaltsov pleitbezorger van de omstreden Russische wet op buitenlandse agenten, die de afgelopen jaren is gebruikt om kritische media en politici te dwarsbomen. Sergej Oedaltsov stamt uit een familie die behoorde tot de Sovjet-elite en haar sporen had verdiend in de diplomatie. Een opa was ambassadeur voor de Sovjet-Unie in Griekenland, zijn overgrootvader bracht het tot rector van de Moskouse Staatsuniversiteit en was later de eerste directeur van de diplomatenopleiding MGIMO, waar ook minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov studeerde.
In Moskou is een straat naar hem vernoemd. In de woelige jaren negentig stortte de altijd kortgeschoren Oedaltsov zich als student in de politiek. Hij sloot zich aan bij diverse marginale linkse partijen en richtte later een eigen club op onder de strijdlustige naam ‘Avant-garde van de Rode Jeugd’ – met een kalasjnikov in het logo – die later opging in het mede door Oedaltsov opgezette Linkse Front.
Als een tribuun van de straat was Oedaltsov een pleitbezorger van het socialisme. Hij en zijn medestanders streefden naar herstel van de Sovjet-Unie en dweepten aanvankelijk met Jozelf Stalin. Volgens Oedaltsov verzette hij zich daarmee vooral tegen de golf van kritiek op het stalinisme die aanzwol vanaf het eind van de jaren tachtig.
Ook daarin toonde hij zich een dwarsligger. Later nam Oedaltsov meer afstand van Stalin, noemde hem een ‘dictator’ en zei zijn doelen alleen nog met democratische middelen te willen nastreven. Vladimir Lenin, de roerganger van de Russische revolutie van 1917, omschreef hij als ‘een geniale man en een geniaal politicus’.
Een nieuwe revolutie is volgens hem nog altijd mogelijk. “De autoriteiten zijn er bang voor.” In de Moskouse rechtbank feliciteerde de rechter Oedaltsov dinsdag met de verjaardag van Lenin.
“Dank u, Lenin was een grote historische figuur”, reageerde Oedaltsov. “Niemand die dat betwist”, aldus de rechter. Op straat is Oedaltsov in zijn element.
De afgelopen decennia was hij te vinden bij vrijwel iedere publieke manifestatie van de oppositie, ongeacht of het ging om protesten tegen stembusfraude, de bouw van een winkelcentrum of de aanleg van een snelweg door kwetsbaar natuurgebied. Meer dan 150 keer werd hij aangehouden, waardoor hij alles bij elkaar meer dan een jaar in de cel doorbracht, tot aan zijn arrestatie in 2012. De massale protesten tegen stembusfraude en de terugkeer van Vladimir Poetin als president zorgden eind 2011 en begin 2012 voor de nodige onrust in het Kremlin, dat daarop de repressie opvoerde.
Het protest werd de kop ingedrukt, veel demonstranten verdwenen voor meerdere jaren in de gevangenis. Oedaltsov werd beschuldigd van het voorbereiden van een staatsgreep. Hij verdween voor 4,5 jaar achter de tralies en kwam in 2017 weer vrij.
“Ik heb vierenhalf jaar van mijn leven verloren, ik ga aan mijn fouten werken”, zei hij toen. In januari 2024 viel de politie bij hem binnen. Zijn flat in Moskou werd doorzocht en Oedaltsov werd opnieuw gearresteerd, aanvankelijk zonder precies te weten waarom.
De aanklacht luidde uiteindelijk ‘rechtvaardiging van terrorisme’, vanwege zijn eerdere steunbetuigingen op sociale media aan de leden van een marxistische discussiegroep uit de stad Oefa. In maart 2022 waren zij gearresteerd op verdenking van een samenzwering. “Die beschuldigingen zijn onzinnig, anders kan ik het niet noemen”, zei Oedaltsov na zijn arrestatie.
“De morele ondersteuning van mensen die nog niet zijn veroordeeld kan niet worden uitgelegd als rechtvaardiging van wat dan ook, inclusief terrorisme.” Ook Oedaltsovs toenmalige advocaat sprak haar verbazing uit over het feit dat haar cliënt was opgepakt vanwege een steunbetuiging aan het adres van mensen die zelf nog niet eens schuldig waren bevonden. Een jaar later is dat nog steeds zo.
Oedaltsov hangt een gevangenisstraf van vijf tot zeven jaar boven het hoofd. De in Rusland verboden Russische mensenrechtenorganisatie Memorial beschouwt hem als politieke gevangene, een van de inmiddels meer dan zevenhonderd politieke gevangenen die Rusland volgens Memorial telt. • In 2001 trouwde Oedaltsov met de in Oekraïne geboren linkse activist Anastasia Oedaltsova, sinds 2022 lid van het Russische Lagerhuis voor de Communistische partij.
De twee zijn vorig jaar gescheiden, een dag voor Oedaltsovs arrestatie. • Oedaltsov is een liefhebber van hardrock. Meermaals hielp hij bij het organiseren van concerten van zijn favoriete band Grazjdanskaja oborona (Burgerverdediging) van de populaire linkse zanger Jegor Letov, die in 2008 overleed.
• Met oppositievoorman Aleksej Navalny had Oedaltsov een gespannen verhouding. “Hij is een liberaal, ik ben een communist”, placht hij te zeggen. Hij weigerde Navalny als politicus te steunen.
Wanneer het zo uitkwam, trokken de twee toch samen op..
